Highlights uit de PPS Beter Bodembeheer in 2017

1. Themadag ‘Beter Bodembeheer de diepte in’

Ruim 150 deelnemers bezochten de themadag ‘Beter Bodembeheer de diepte in’ op 6 april in Nijkerk. De brede belangstelling van beleidsmakers, boeren, onderzoekers, adviseurs, onderwijs en toeleveranciers tekent de grote interesse voor duurzaam bodembeheer in Nederland. Resultaten uit de PPS Duurzame bodem werden gepresenteerd in een plenaire sessie en negen workshops. De presentaties van de themadag zijn hier terug te zien.

2. Promotie Renske Hijbeek op organische stof

Op 4 oktober 2017 is Renske Hijbeek gepromoveerd aan de Wageningen University op het proefschrift ”On the role of soil organic matter for crop production in European arable farming”. Promotor M.K. van Ittersum, co-promotor H.F.M. ten Berge. Renske heeft tijdens haar promotie samengewerkt met de PPS Beter Bodembeheer en haar voorganger. Zij laat in haar proefschrift zien dat voordelen van organische stof voor gewasproductie niet vanzelfsprekend zijn. Als Europees beleid maatschappelijke voordelen van organische stof (zoals koolstofopslag of behoud van biodiversiteit) wil afstemmen met voordelen voor gewasproductie, dan zal de nadruk moeten liggen op gebieden met meer extreme omstandigheden (erg droog of nat klimaat, steilere hellingen, zandige gronden), of op regio’s met meer gespecialiseerde gewassen en een klein aandeel granen. Meer informatie in het proefschrift van Renske Hijbeek.

3. Rapport Preserving agricultural soils in the EU

Vanuit de PPS Beter Bodembeheer is input geleverd voor een studie voor de Europees Parlement naar de link tussen bodembedreigingen en bodemdiensten enerzijds en bodembeheer in de landbouw anderzijds. Uitgelegd wordt hoe bedreigingen kunnen worden beperkt en welke belemmeringen er zijn. Het rapport geeft trade-offs en synergiën aan die bestaan tussen verschillende belangen beïnvloed door bodembeheer, zoals klimaatmitigatie, water- en luchtkwaliteit, biodiversiteit, voedselzekerheid en landbouwinkomen. Behoud van veengebieden, agroforestry systemen, het beschermen van de bodem tegen afdichting, erosie en verdichting worden als hoogste prioriteiten gerangschikt. Mogelijke beleidsmaatregelen worden opgesomd. Het rapport is gepresenteerd door Hein ten Berge en Jaap Schröder aan de AGRI Committee van het Europees Parlement op 20 juni 2017. Het rapport Preserving agricultural soils in the EU is te vinden op de site van het Europees parlement.

4. Kringloopwijzer Akkerbouw

Een eerste prototype van een rekenmodel met de naam KringloopWijzer Akkerbouw is gemaakt om de milieueffecten van Equivalente Maatregelen door te rekenen. Hiermee kunnen ondernemers in de toekomst mogelijk meer gebruiksruimte krijgen mits via aantoonbare handelingen, omstandigheden of realisaties aannemelijk kan worden gemaakt dat met ruimere gebruiksnormen minimaal eenzelfde milieuresultaat behaald kan worden. Een presentatie over de Kringloopwijzer Akkerbouw is gegeven op de themamiddag van de CBAV op 30 november.

5. Bodemgezondheid

Samenwerking in een AIO-onderzoek gefinancierd door STW, met NIOO en Wageningen University, heeft geleid tot meer inzicht in de complexiteit van achterliggende mechanismen van ziektewering van Rhizoctonia. Rhizoctonia ziektewering kan worden geïnduceerd door de aanwezigheid van het pathogeen. Opmerkelijk is dat de bacteriële populaties van de gevoelige en ziektewerende gronden vrijwel niet verschillen, maar dat bepaalde eigenschappen geactiveerd worden. Voor dit onderzoek zijn de bacterie-populaties (DNA en RNA) gesequenced (zgn. microbioom-onderzoek). Ruth Gomez Exposito promoveerde 15-6-2017 op dit onderzoek. Resultaten zijn gepubliceerd in het blad Gewasbescherming en een wetenschappelijk artikel.

6. Sorghum als mogelijke oplossing voor ondergrondverdichting onderzocht

Er is een proef gestart met sorghum als wisselgewas cq alternatief voor snijmaïs (samen met LBI en ZLTO). De proef is ook ingebed in het project Lumbricus. Vanuit de PPS Beter Bodembeheer wordt bekeken of sorghum een verdichte ondergrond kan verbeteren. Sorghum is een sterk en diep wortelend gewas met een zeer hoge droogteresistentie. Omdat het bedrijfseconomisch en qua voederwaarde met snijmaïs kan concurreren en door zijn droogtebestendigheid heeft het een grote potentie om daadwerkelijk in de praktijk een succes te worden. Er is een video en een bericht in Nieuwe Oogst verschenen over dit onderzoek.

7. Strokenteelt in de praktijk

Het gedachtegoed rondom weerbare productiesystemen en gewasdiversiteit, wat zich momenteel in de praktijk onder andere uit in strokenteelt, is sinds 2017 grootschalig door de praktijk opgenomen. Vanaf voorjaar 2017 is een strokenteeltperceel aangelegd bij het biologisch akkerbouwbedrijf ERF BV van 42 ha. De ondernemers zijn na afloop van het teeltseizoen enthousiast over de bedrijfseconomische en ecologische resultaten en ook volgend jaar wordt de strokenteelt uitgevoerd op het perceel. Meer informatie is te vinden in artikel in Wageningen World 2017 02 en artikel Boerderij 13 sept 2017. Er is ook een video over de strokenteelt bij ERF van Foodmakers. 

8. Bodemkwaliteit op zand

In het project Bodemkwaliteit op zand zijn meerjarige analyses afgerond van de gangbare teeltsystemen (2011-2016) en het biologische teeltsysteem (2000-2016). Een lage organische stofaanvoer (1000 kg EOS/ha) geeft een 5% lagere gewasopbrengst en een lager risico op stikstofuitspoeling na 12 jaar dan een standaard organische stofaanvoer (2000 kg EOS/ha). In beide systemen liggen de nitraatconcentraties boven de norm uit de nitraatrichtlijn van 50 mg/l. Het risico op uitspoeling is bij een lage organische stofaanvoer lager dan bij de standaard gezien een lager stikstofbodemoverschot, lagere N-min voorraden in de bodem in het najaar en een lagere nitraatconcentraties in het bovenste grondwater.
Het biologisch systeem op WUR proeflocatie Vredepeel presteert redelijk met voor biologische productie gemiddeld redelijke opbrengsten, een goede bodemvruchtbaarheid en een nitraatconcentratie onder de norm. Wel zijn de nutriëntenoverschotten van stikstof, fosfaat en kali hoog en liggen de opbrengsten ruim onder de gangbare door het optreden van ziekten en plagen. Verbeteringen van de prestaties in opbrengst, bodemkwaliteit en uitspoeling in de periode 2000-2016 zijn niet zichtbaar. Hierbij de links naar de rapporten: Rapport biologische systeem en Rapport gangbare systemen.

9. Themamiddagen CBAV

Vanuit de Commissie Bemesting Akkerbouw Vollegrondsgroenten met financiering van de BO-Akkerbouw zijn in 2017 in februari en november twee themamiddagen Bemesting Akkerbouw georganiseerd. Beide middagen hadden een opkomst van rond de 100 mensen. Hierbij de links naar de presentaties van de themamiddagen: 

• Presentaties themamiddag CBAV 2 februari
• Presentaties themamiddag CBAV 30 november